علم به موجودات آسمانها (قرآن)در این مقاله آیات مرتبط با علم خداوند به موجودات آسمان معرفی می‌شوند. ۱ - علم خداوند به موجوداتآگاهی خداوند به موجودات و اشياى آسمان: ۱. «إِنَّ اللّهَ لاَ يَخْفَىَ عَلَيْهِ شَيْءٌ فِي الأَرْضِ وَلاَ فِي السَّمَاء؛هيچ چيز، در آسمان و زمين، بر خدا مخفي نمي‌ماند. (بنابراين، تدبير آنها بر او مشكل نيست).» ۲. «قُلْ إِن تُخْفُواْ مَا فِي صُدُورِكُمْ أَوْ تُبْدُوهُ يَعْلَمْهُ اللّهُ وَيَعْلَمُ مَا فِي السَّمَاوَاتِ وَمَا فِي الأرْضِ وَاللّهُ عَلَى كُلِّ شَيْءٍ قَدِيرٌ؛بگو: اگر آنچه را در سينه هاي شماست، پنهان داريد يا آشكار كنيد، خداوند آن را ميداند، و (نيز) از آنچه در آسمانها و زمين است، آگاه مي‌باشد، و خداوند بر هر چيزي تواناست.» به اعتقاد امام خمینی از مباحث مهم علم الهی، بحث از شمول علم حق‌تعالی به همه هستی است، اما در چگونگی تعلق آن در جزئیات اختلاف است. برخی حکمای مشاء تعلق علم الهی به جزئیات را به نحو کلی می‌دانند و متکلمان این سخن حکمای مشاء را به معنای نفی علم حق به جزئیات تفسیر کرده‌اند. امام خمینی تفسیر یاد شده را درست نمی‌داند و علم به نحو کلی را به معنای علم احاطی تفسیر می‌کند [۳]
خمینی، روح الله، تقریرات فلسفه امام خمینی، ج۲، ص۲۷۱-۲۷۲، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۳۸۵.
و معتقد است حق‌تعالی با علم بسیط ذاتی، به جمیع موجودات و جهات وجودی آنها علم دارد و ذره‌ای از حیطه علم او خارج نیست. [۶]
خمینی، روح الله، تقریرات فلسفه امام خمینی، ج۲، ص۲۳۴، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۳۸۵.
و این علم به نظام اتم، مبدا و منشا تحقق نظام عالم است. در این علم، معلوم تابع علم است، به این معنا که هر گونه علم باشد، معلوم به همان صورت تحقق می‌یابد، بر خلاف علوم انفعالی که علم تابع معلوم است. امام خمینی معتقد است علم تفصیلی حق تعالی به تمام اشیاء از ازل تا ابد بوده است، بدون اینکه این علم کثرتی در ذات بسیط حق ایجاد کند؛ زیرا حق تعالی در عین بساطت خود جامع همه حقایق پائین‌تر است و این علم به ذات، علم به تمام موجودات است. [۸]
خمینی، روح الله، تقریرات فلسفه امام خمینی، ج۲، ص۲۷۲-۲۷۴، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۳۸۵.
به گونه‌ای که هر ذره‌ای از موجودات حتی جمادات و نباتات خالی از علم الهی نیست. ایشان بر این باور است که همه موجودات حیات، شعور و علم دارند و بلکه همه معرفت به ذات مقدس حق تعالی دارند و به همین جهت تسبیح موجودات که در آیات الهی آمده خود دلیل بر علم و ادراک و حیات آنها است. پس علم خداوند به نحوه علم احاطی بر همه موجودات هستی می‌باشد بدون اینکه کثرتی در ذات بسیط حق‌تعالی ایجاد شود. [۱۰]
خمینی، روح الله، دانشنامه امام خمینی، ج۷، ص۴۱۰، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۴۰۰.
۲ - علم به کوچکترین موجوداتعلم خداوند به كوچك‌ترين اشيا در آسمانها: «يَا بُنَيَّ إِنَّهَا إِن تَكُ مِثْقَالَ حَبَّةٍ مِّنْ خَرْدَلٍ فَتَكُن فِي صَخْرَةٍ أَوْ فِي السَّمَاوَاتِ أَوْ فِي الْأَرْضِ يَأْتِ بِهَا اللَّهُ إِنَّ اللَّهَ لَطِيفٌ خَبِيرٌ؛پسرم! اگر باندازه سنگيني دانه خردلي (عمل نيك يا بد) باشد و در دل سنگي يا در گوشه اي از آسمانها و زمين قرار گيرد خداوند آنرا (در قیامت براي حساب) مي‌آورد، خداوند دقيق و آگاه است.» به قرينه «لطيف خبير» مى‌توان گفت كه آيه شريفه در صدد بيان علم الهى به موجودات است. ۳ - علم به سخنان موجوداتآگاهى پروردگار به تمام سخنان موجودات زمین و آسمان: «قَالَ رَبِّي يَعْلَمُ الْقَوْلَ فِي السَّمَاء وَالأَرْضِ وَهُوَ السَّمِيعُ الْعَلِيمُ؛(اما پیامبر) گفت پروردگار من همه سخنان را چه در آسمان باشد و چه در زمين ميداند و او شنوا و داناست.» ۴ - پانویس۵ - منبع• مرکز فرهنگ و معارف قرآن، فرهنگ قرآن، ج۱، ص۳۵۵، برگرفته از مقاله «علم به موجودات آسمان». • دانشنامه امام خمینی، تهران، موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۴۰۰ شمسی. |